بررسی تحولی حافظه کاذب و رابطه آن با هوش، معدل، فراخنای حافظه، توانایی تصویرسازی ذهنی و توجه دیداری و تأثیر تصویرسازی ذهنی و تکرار بر حافظه کاذب پسران 11-6 ساله شهر اصفهان

این پژوهش که در دو بخش انجام گرفت، اهدافی چند را دنبال نموده است. هدف از انجام بخش اول پژوهش، بررسی تحول حافظه ی کاذب و همچنین رابطه ی آن با هوش، معدل، فراخنای حافظه، توانایی تصویرسازی ذهنی و توجه دیداری بود. به این منظور 120 نفر از دانش آموزان پایه های اول، سوم و پنجم دبستان (40 نفر از هر پایه) با روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. جهت بررسی الگوی تحولی حافظه ی کاذب از دو نوع تکلیف (ابزار) استفاده شد. الف- برنامه ی حافظه ی کاذب drm که روشی آسان و پایا برای بررسی حافظه ی کاذب کلمات در فرایندهای تداعی کننده است. دو نسخه ی drm استفاده شد. نسخه ی اصلی که بین سه گروه سنی مشترک بود، و نسخه ی متناسب با سن که به طور جداگانه برای هر گروه سنی تهیه شده بود. ب- برنامه ی حافظه ی کاذب تصاویر که با ایجاد همپوشانی بین ویژگی های خاطرات تصاویر ارائه شده و تصور شده، منجر به ایجاد حافظه ی کاذب می شود. علاوه بر این برای بررسی رابطه ی حافظه ی کاذب با متغیرهای شناختی از آزمون های ریون، زیرمقیاس حافظه ی عددی از مقیاس بالینی حافظه ی وکسلر، آزمون سنجش توانایی تصویرسازی ذهنی، فرم کوتاه آزمون تولوز پیه رون و نمرات معدل دانش آموز در پایان سال تحصیلی استفاده شد. نتایج بدست آمده از این بخش از پژوهش نشان داد که در فهرست های اصلی به جز یادآوری کاذب در شاخص های دیگر، یعنی یادآوری صحیح، بازشناسی کاذب و صحیح روند تحولی مشاهده شد و در فهرست های متناسب با سن روند تحولی در تمام شاخص ها به جز بازشناسی صحیح مشاهده شد. همچنین الگوی تحولی کاهش با سن بر بازشناسی کاذب تصاویر حاکم بود و بازشناسی صحیح تصاویر با افزایش سن بهبود یافت. علاوه بر این مشاهده شد که در شرکت کنندگان کلاس اول و سوم، هوش به طور منفی رابطه ی معناداری با بازشناسی کاذب تصاویر داشت و در شرکت کنندگان کلاس پنجم، معدل رابطه ی مثبت و معناداری را با بازشناسی کاذب در فهرست های متناسب با سن داشت (05/0p<). هدف از انجام بخش دوم پژوهش، بررسی اثر تصویرسازی ذهنی و تکرار بر حافظه ی کاذب بود. به منظور دستیابی به این هدف، نمونه ای شامل 45 نفر از دانش آموزان پایه ی سوم دبستان که به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. پس از انجام پیش آزمون به وسیله فرم الف آزمون حافظه ی کاذب تصاویر، آزمودنی ها به طور تصادفی در یکی از سه گروه تصویرسازی ذهنی، تکرار و کنترل قرار گرفتند، و در نهایت پس آزمون با فرم ب همان برنامه انجام گرفت. نتایج این بخش از پژوهش نشان داد که تصویرسازی ذهنی به طور معناداری باعث افزایش میانگین نمرات بازشناسی کاذب شده است (01/0p<). علاوه بر این میانگین نمرات بازشناسی کاذب دو گروه کنترل و تکرار در پس آزمون کاهش قابل ملاحظه ای نسبت به پیش آزمون داشت. همچنین میانگین نمرات بازشناسی صحیح هر سه گروه کنترل، تصویرسازی ذهنی و تکرار در پس آزمون نسبت به پیش آزمون کاهش معناداری نشان داد (05/0p<). نتایج این پژوهش بر اساس نظریه ی ردیابی مبهم، نظریه همخوانی-فعالسازی و چارچوب پایش منبع قابل تبیین است. به طور کلی حافظه ی کاذب در تکالیفی که مبتنی بر ردهای کلی است (همانند drm)، با افزایش سن افزایش می یابد و در تکالیفی که با محوریت ردهای دقیق است، با افزایش سن کاهش می یابند. افزون بر این به نظر می رسد که فهرست های متناسب با سن نسبت به فهرست های اصلی drm ابزار مناسب تری برای بررسی تحولی حافظه کاذب هستند. علاوه بر این براساس چارچوب پایش منبع، در اثر تصویرسازی ذهنی، نوعی بازنمایی در ذهن ایجاد می شود که بسیار شبیه بازنمایی مربوط به تصاویر دیده شده است، و این افزایش در شباهت بین بازنمایی ها، مسوول افزایش حافظه کاذب تصاویر دیده نشده است.